Jednym z moich zleceń w ostatnim czasie było założenie fundacji dla jednego z klientów. Dlatego dzisiaj napiszę o tym jakie wymogi prawne należy spełnić aby tego rodzaju organizację powołać do życia.
Czym jest fundacja i kto może ją założyć?
Fundacja to organizacja, która może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Działalność fundacji reguluje ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach.
Fundacja może zostać ustanowiona przez osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź przez osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Polski. Zatem określenie kręgu fundatorów będzie pierwszym krokiem do powołania fundacji.
Fundatorzy powinni określić cele działania fundacji
Następnie fundatorzy powinni określić cele działania fundacji. Jak już wspomniałem, fundacja może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie użytecznych. Fundacja nie powinna być tworzona w celu zaspokojenia prywatnego, osobistego celu fundatora lub jakiejkolwiek innej osoby, lecz dla dobra ogólnego. Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów.
Fundator lub fundatorzy powinni przeznaczyć na rzecz fundacji pewien majątek, aby mogła ona realizować określony cel. Ten majątek to inaczej fundusz założycielski, na który składać się mogą pieniądze, papiery wartościowe, a także rzeczy ruchome i nieruchome przekazane na własność fundacji.
Majątek przeznaczony na realizację celu fundacji powinien umożliwić jej rozpoczęcie działalności. Decyzję, co do wysokości funduszu założycielskiego podejmuje fundator. Minimalna wysokość funduszu założycielskiego zależy od tego czy fundacja będzie chciała podjąć działalność gospodarczą czy też nie. Dla fundacji, które nie chcą prowadzić działalności gospodarczej ustawa nie precyzuje ile powinna wynosić minimalna wartość funduszu założycielskiego. Zazwyczaj kwota ta wynosi od 500 do 1000 zł. Natomiast jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż 1000 złotych.
Akt fundacyjny
W celu założenia fundacji konieczne jest sporządzenie aktu fundacyjnego. Akt fundacyjny (założycielski) to oświadczenie woli fundatora lub fundatorów zmierzające do ustanowienia fundacji. Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Zachowania tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie. Akt fundacyjny określa cel fundacji i majątek przeznaczony na realizację tego celu.
Jako, że akt fundacyjny powinien być złożony w formie aktu notarialnego, wiąże się to z poniesieniem kosztu taksy notarialnej. Jej wysokość uzależniona jest od wysokości funduszu założycielskiego. Jeżeli fundusz ten nie przekracza kwoty 3000 zł to taksa notarialna wynosi 100 zł + VAT (23%). Powyżej 3 000 zł do 10 000 zł taksa notarialna wynosi 100 zł + 3 % od nadwyżki powyżej 3 000 zł + VAT (23%). Dla funduszu założycielskiego powyżej 10 000 zł do 30 000 zł taksa notarialna wynosi 310 zł + 2 % od nadwyżki powyżej 10 000 zł + VAT. Przy jeszcze wyższych kwotach ten przelicznik odpowiednio rośnie.
Statut fundacji
Oprócz ustawy fundacja działa także na podstawie swojego statutu. Statut ustala fundator fundacji. Fundator może odstąpić od osobistego ustalenia statutu i upoważnić do jego ustalenia inną osobę fizyczną lub prawną. Statut powinien określać nazwę fundacji, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia zarządu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać utworzenie obok zarządu innych organów fundacji, np. rady fundatorów, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej czy rady programowej.
Zarząd fundacji
Po ustaleniu statutu, należy powołać zarząd fundacji. To jedyny obligatoryjny organ fundacji. Zarząd kieruje działalnością fundacji oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Fundator lub fundatorzy mogą wchodzić w skład zarządu oraz innych organów, jak inni członkowie zarządu. Liczba członków zarządów nie została w ustawie określona. Liczba członków zarządu powinna być określona w statucie fundacji.
Statut może określać także inne organy fundacji i ich kompetencje, np. rada fundacji albo komisja rewizyjna będące organ kontroli wewnętrznej czy radę fundatorów.
Wpis do KRS
Aby fundacja mogła uzyskać osobowość prawną i funkcjonować w obrocie prawnym musi zostać wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego. Sąd dokonuje wpisu fundacji do KRS po stwierdzeniu, że czynności prawne stanowiące podstawę wpisu zostały podjęte przez uprawnioną osobę lub organ i są ważne. Postanowienie o wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego sąd wydaje ponadto po stwierdzeniu, że cel i statut fundacji są zgodne z przepisami prawa. O wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego sąd zawiadamia ministra właściwego ze względu na zakres jego działania oraz cele fundacji, oraz właściwego ze względu na siedzibę fundacji starostę, przesyłając jednocześnie statut.
Aby uzyskać wpis należy złożyć stosowny wniosek na urzędowym formularzu wraz z załącznikami. Do wniosku o rejestrację fundacji w KRS dołącza się następujące dokumenty:
- oświadczenie o ustanowieniu fundacji
- oświadczenie wskazujące właściwego ministra nadzoru,
- statut fundacji – podpisany przez fundatora – 3 egzemplarze,
- uchwały o powołaniu władz fundacji,
- oświadczenie członka zarządu o adresie do doręczeń,
- dowód dokonania opłaty za wniosek o wpis do rejestru.
Dodatkowym dokumentem wymaganym przy rejestracji może być pisemna zgoda osób powołanych do zarządu. Oświadczenie takie nie będzie wymagane, jeżeli wniosek o rejestrację fundacji będzie podpisany przez zarząd.
Składając wniosek o wpis do KRS należy go opłacić. Wpłaty opłaty sądowej należy dokonać na rachunek lub do kasy sądu. Wysokość opłaty zależy od tego czy fundacja rejestruje się tylko w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej – jeśli nie prowadzi działalności gospodarczej, czy także w rejestrze przedsiębiorców, jeśli zamierza prowadzić działalność gospodarczą.
W pierwszym przypadku opłata wynosi 250 zł. W drugim 600 zł (500 zł za wpis + a 100 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym).
Po zarejestrowaniu fundacji w KRS, automatycznie otrzyma ona numery REGON i numer NIP. Jednak w ciągu 21 dni należy złożyć do urzędu skarbowego formularz z danymi uzupełniającymi NIP-8.
O czym jeszcze należy pamiętać?
Fundacja powinna mieć konto bankowe dla swoich bieżących celów i rozliczeń podatkowych. Poza tym fundacja ma obowiązek prowadzenia księgowości zgodnie z ustawą o rachunkowości. Księgowość fundacji może być pełna, uproszczona czy w postaci uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów. Fundacja, która prowadzi działalność gospodarczą, jest zobowiązana do prowadzenia pełnej księgowości.
Należy także pamiętać, że fundacja składa corocznie właściwemu ministrowi sprawozdanie ze swojej działalności.
Fundacja może starać się o uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego. Uzyskanie takiego statusu wymaga spełnienia wymogów określonych w ustawie z 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.