Kodeks spółek handlowych definiuje spółkę komandytową jako spółkę osobową mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Spółka komandytowa jako spółka osobowa

Podobnie jak inne spółki osobowe, spółka komandytowa posiada zdolność prawną, może zatem we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana ale nie jest osoba prawną jak np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

W spółce komandytowej, inaczej niż w spółce jawnej, występują wspólnicy dwojakiego rodzaju. Komplementariusz, odpowiadający za zobowiązania spółki w sposób nieograniczony (tak jak wspólnik spółki jawnej), oraz komandytariusz, którego odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest ograniczona sumą komandytową. Spółkę komandytową mogą utworzyć co najmniej dwie osoby, jedna będąca komandytariuszem druga komplementariuszem.  Mogą to być osoby fizyczne, osoby prawne czy inne podmioty nie posiadające osobowości prawnej, w tym inne spółki osobowe.

Celem spółki komandytowej jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.k.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. Nazwisko lub nazwa komandytariusza nie może być zamieszczone w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, odpowiada on wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Umowa spółki komandytowej

Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego i powinna zawierać:

• firmę i siedzibę spółki;
• przedmiot działalności spółki;
• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
• oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
• oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Zmiany i uzupełnienia umowy spółki komandytowej wymagają również formy aktu notarialnego. Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że w umowie spółki wymóg ten określono inaczej.

Oprócz formy aktu notarialnego, umowa spółki komandytowej może być zawarta również przy wykorzystaniu wzorca umowy określonego przez Ministra Sprawiedliwości w rozporządzeniu. Zawarcie umowy spółki komandytowej w ten sposób wymaga wypełnienia formularza umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzenia umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Umowa spółki jest zawarta po wprowadzeniu do systemu teleinformatycznego wszystkich danych koniecznych do jej zawarcia z chwilą złożenia podpisów elektronicznych przez wspólników.

Wymogiem koniecznym do powstania spółki komandytowej jest jej wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego. Zgłoszenie spółki komandytowej do sądu rejestrowego powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki;
• przedmiot działalności spółki;
• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz odrębnie nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komandytariuszy, a także okoliczności dotyczące ograniczenia zdolności wspólnika do czynności prawnych, jeżeli takie istnieją;
• nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji; w przypadku gdy komplementariusze powierzyli tylko niektórym spośród siebie prowadzenie spraw spółki – zaznaczenie tej okoliczności;
• sumę komandytową.

Wszelkie zmiany powyższych danych powinny zostać zgłoszone sądowi rejestrowemu.

Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru KRS. Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, odpowiadają solidarnie.

Wkłady wspólników

Obowiązkiem każdego wspólnika spółki jest wniesienie wkładu. Do wkładu komplementariusza stosuje się zasady dotyczące wnoszenia wkładów przez wspólników spółki jawnej. Do wkładu komandytariusza stosuje się natomiast szczególne wymagania. Wartość wkładu komandytariusza ma znaczenie dla wielkości przysługującego mu udziału, jak również dla jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jeżeli wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowa spółki określa przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspólnika wnoszącego takie świadczenie niepieniężne. Zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki oraz wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki nie mogą stanowić wkładu komandytariusza do spółki, chyba że wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej.

Poza tym, jeżeli komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółka akcyjna, zaś komandytariuszem jest wspólnik tej spółki, wkładu komandytariusza nie mogą stanowić jego udziały w tej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcje tej spółki akcyjnej.

Jeżeli wspólnicy nie postanowili w umowie spółki inaczej, wkład komandytariusza może być wniesiony w wartości niższej niż suma komandytowa. Komandytariusz nie może być zwolniony z obowiązku wniesienia wkładu. Tego rodzaju postanowienie wspólników byłoby nieważne.

Odpowiedzialność wobec osób trzecich

Komplementariusz odpowiada za długi spółki komandytowej bez ograniczenia swoim majątkiem podobnie jak wspólnik spółki jawnej. Odpowiedzialność ta ma zatem charakter subsydiarny, co oznacza, że egzekucja wobec niego jako wspólnika będzie mogła być podjęta jedynie w przypadku bezskuteczności postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spółki.

Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej. W tych granicach komandytariusz odpowiada całym swoim majątkiem. Dotyczy to tych zobowiązań powstałych w czasie, w którym dany komandytariusz uczestniczył w spółce jako wspólnik. Określona w umowie spółki dla komandytariuszy suma komandytowa stanowi górną granicę odpowiedzialności komandytariusza.

Należy pamiętać, że suma komandytowa jest niezależna od wkładu komandytariusza. Mają one względem siebie charakter samodzielny. Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki. Rzeczywista odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki sprowadza się de facto do różnicy pomiędzy sumą komandytową a wartością wkładu wniesionego przez niego spółki. Jeżeli wkład ma wartość co najmniej równą sumie komandytowej, to odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki jest wyłączona. W przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części, odpowiedzialność komandytariusza zostaje przywrócona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu.

Odpowiedzialności komandytariusza zostaje rozszerzona w razie zawarcia umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą. Kodeks spółek handlowych (art. 116) stanowi bowiem, że w przypadku zawarcia umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek, komandytariusz odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa, a istniejące w chwili wpisu spółki do rejestru.

Na komandytariusza zostaje nałożona tym samym odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa przez jednego ze wspólników spółki komandytowej. Dotyczy to zarówno przypadku, gdy wspólnik-przedsiębiorca będzie  komplementariuszem, jak i wówczas gdy będzie komandytariuszem.

Reprezentacja i prowadzanie spraw spółki komandytowej

Spółkę komandytową reprezentują komplementariusze. Prawo reprezentacji przysługuje każdemu komplementariuszowi, ale umowa spółki może stanowić, że jest on uprawniony do tego łącznie z innym komplementariuszem lub prokurentem.

Umowa spółki nie może prawa reprezentacji przyznawać komandytariuszowi. Komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik. Jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, pełnomocnictwa komandytariuszowi może udzielić każdy komplementariusz niepozbawiony prawa do reprezentacji spółki.

Pełnomocnictwo udzielane komandytariuszowi może być pełnomocnictwem ogólnym, rodzajowym lub szczególnym. O tych rodzajach pełnomocnictwa pisałem tutaj: Pełnomocnictwo a zawarcie umowy. Jeżeli komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia. Dotyczy to także komandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres.

W spółce komandytowej każdy wspólnik będący komplementariuszem ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Niemniej w umowie spółki prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku komplementariuszom. Pozostali są wówczas wyłączeni od tego rodzaju aktywności.

Komandytariusz jako pasywny wspólnik nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki. Jednakże umowa spółki może przyznawać komandytariuszowi prawo, jak i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Może także powierzać mu prowadzenia jedynie niektórych spraw albo przyznanie jedynie takiego prawa bez obowiązku.

Należy przy tym pamiętać, że w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda komandytariusza. Za czynności zwykłego zarządu uznaje się sprawy związane z bieżącym funkcjonowaniem spółki. Umowa spółki może jednak stanowić, że w sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu zgoda komandytariusza nie jest wymagana albo może wskazywać określoną kategorię spraw, w których jego zgoda będzie konieczna.

Co do zasady każdy komplementariusz ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Natomiast komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do wkładu rzeczywiście wniesionego przez siebie do spółki, chyba że wspólnicy postanowią tę kwestię uregulować w umowie spółki inaczej. Prawo komandytariusza do zysku może być ograniczone, jednak nie można go pozbawić zupełnie udziału w zysku

Jeżeli kwestia ta nie została określona w umowie spółki w odmienny sposób, komandytariusz uczestniczy w stratach do wysokości swojego wkładu.

O czym jeszcze należy pamiętać?

Na koniec jeszcze jedna kwestia. Trzeba mieć na uwadze, że śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Spadkobiercy komandytariusza powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców komandytariusza.