Konsumentowi, który zaciągnął kredyt konsumencki (tj. co do zasady kredyt w wysokości nie wyższej niż 255 550 zł), przysługuje prawo do jego przedterminowej spłaty. Uprawnienie to dotyczy możliwości spłaty całości kredytu, jak również spłaty częściowej. Wcześniejsza spłata kredytu nie jest uzależniona od obowiązku uprzedniego poinformowania kredytodawcy. Przedterminowa spłata może być zrealizowana w każdym czasie, a jej termin nie musi pokrywać się z ustalonym terminem płatności raty kredytu.

Różne interpretacje art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim

Zgodnie z art. 49 ust.1 ustawy z dnia 18 grudnia 2011 r. o kredycie konsumenckim, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. W przypadku spłaty części kredytu przed terminem zasadę tę stosuje się odpowiednio.

W praktyce w tego rodzaju sprawach problematycznym było zagadnienie, czy w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego, obniżenie kosztów obejmuje również różnego rodzaju koszty początkowe w postaci opłat i prowizji, które nie stanowią odsetek ani wynagrodzenia kredytodawcy z tytułu udzielonego kredytu? Kredytodawcy, w tym banki i SKOK-i, stały na stanowisku, że tego rodzaju koszty pobrane jednorazowo nie podlegają zwrotowi ani obniżeniu w związku ze wcześniejszą spłatą kredytu.

Natomiast kredytobiorcy-konsumenci, wdając się na tym tle w spór z instytucjami finansowymi, prezentowali odmienne stanowisko argumentując, że obniżenie kosztów kredytu powinno obejmować również prowizje i opłaty uiszczone w związku z kredytem. Wyniki batalii sądowych były rozmaite. Część sądów podzielała punkt widzenia kredytobiorców, inne przyznawały rację kredytodawcom.

Stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

W maju 2016 r. Rzecznik Finansowy i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydali wspólną interpretację, wskazują iż art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tym wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. W interpretacji podkreślono, że literalne brzmienie powyższego przepisu  obejmuje swoim zakresem całkowity koszt kredytu, zdefiniowany w art. 5 pkt 6 ustawy, jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

W powyższej interpretacji zaznaczono także, że przepisy ustawy o kredycie konsumenckim implementują do prawa krajowego przepisy unijne tj. dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG, która w art. 16 ust. 1 stanowi, że „Konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy.”

Wyrok TSUE

Pomimo, że interpretacja Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów była po jej wydaniu przywoływana w sprawach sądowych, nie doprowadziło to do ujednolicenia wydawanych wyroków. Nadal były one zróżnicowane. Na tym tle Sąd Rejonowy Lublin-Wschód z siedzibą w Świdniku w jednej ze spraw, skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej prejudycjalne pytanie w jaki sposób należy interpretować dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie umów o kredyt konsumencki., tj. czy wykładni przepisu zawartego w art. 16 ust. 1 w związku z art. 3 [lit.] g) [dyrektywy 2008/48] należy dokonywać w ten sposób, że konsument, w przypadku dokonania wcześniejszej spłaty swoich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt, uprawniony jest do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, w tym również o koszty, których wysokość nie jest zależna od długości trwania tej umowy o kredyt?

W wyroku z 11 września 2019 r. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C383/18 orzekł, że artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.

Mimo korzystnego dla kredytobiorców rozstrzygnięcia TSUE, część instytucji finansowych wciąż obstawała przy twierdzeniu, że zgodnie z art. 49 ust.1 ustawy o kredycie konsumenckim całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu tylko o koszty dotyczące okresu, o który skrócony został czas obowiązywania umowy, zaś orzeczenie TSUE jest wiążące tylko dla sądu, który zwrócił się do Trybunału z zapytaniem nie zaś we wszystkich sprawach tego rodzaju.

Uchwała Sądu Najwyższego

Pod koniec 2019 roku, stanowisko TSUE podzielił w uchwale z dnia 12 grudnia 2019 r. III CZP 45/19 Sądu Najwyższy potwierdzając prokonsumencką interpretację art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, uznając, że określone w tym przepisie uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 r. III CZP 45/19

„Przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r. poz. 1083) uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu.”

Uchwała Sądu Najwyższego przesądza jak należy interpretować uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego w przypadku jego spłaty przed terminem określonym w umowie. Moja kancelaria świadczy również pomoc prawną w tego rodzaju sprawach. Jeśli chciałbyś/chciałabyś skorzystać ze wsparcia prawnego w tym zakresie zapraszam  do kontaktu.